Türkiye’de enflasyon nedeniyle pekçok ürünün fiyatı yükseliyor. Ancak son dönemde özellikle limon fiyatlarında büyük bir artış var.
Bu yaz market ve pazarlarda limonun kilogram fiyatı 100 TL’ye kadar çıkıyor.
İstanbul Ticaret Odası’nın Temmuz ayı İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi’nde yer alan 242 ürün arasında fiyatı en çok artan ürün de limon.
Bu endekse göre limonun fiyatı Temmuz ayında yüzde 53,34 oranında yükseldi.
Peki limon fiyatları neden bu kadar arttı ve kısa vadede düşmesi bekleniyor mu?
Fiyat artışının nedeni ne?
Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü verilerine göre 2023/2024 piyasa yılında Türkiye’nin limon üretimi 2 milyon 325 bin ton oldu.
Bir önceki yıla göre yüzde 76’lık bu artış geçen yıl uyarılara neden olmuştu.
Rekoltenin bu kadar yüksek olması karşısında aralarında Adana, Mersin ve Hatay’daki farklı ticaret ve ziraat odaları ile çiftçi birliklerinin bulunduğu 23 sivil toplum örgütü “narenciye krizine” karşı uyarıda bulunmuştu.
Bu örgütler Kasım 2023’teki açıklamalarında yüksek rekolteye karşın maliyetlerin altında seyreden üretici satış fiyatlarının sektörü krize sürüklediğini, turunçgillerin dalında kalmaması için daha fazla ihraç edilmesi ve ihraç için verilen desteğin de ton başına 2.250 TL olması gerektiğini belirtmişti.
BBC Türkçe’ye konuşan Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, limon hasadının Ağustos’ta mayer cinsi limon ile başladığını, Eylül’ün ortasında enterdonat türü limonların hasat edildiğini, Kasım ayında ise dikenli limon denilen türün toplandığını anlatıyor.
Doğan, dikenli limon hasadının Şubat’a kadar devam ettiğini, bu limonların önemli bir bölümünün depoya girdiğini, bunların da ağırlıklı olarak ya Nevşehir’deki mağaralarda ya da Mersin’deki soğuk hava depolarında saklandığını belirtiyor.
Tüketicilerin yaz aylarında satın aldıkları limon da Kasım ile Şubat arasında depolanan limon oluyor.
Doğan, geçen piyasa döneminde olumlu hava koşulları sonucu rekoltenin bir önceki seneye kıyasla yükseldiğini, ancak düşük üretici fiyatları nedeniyle üretici ve tüccarın elindeki limonu satamadığını, limonların dallarda kaldığını, bu yüzden 2023’ten 2024’e geçerken depolara daha az limon konduğunu belirtiyor.
Doğan aynı dönemde mevsimlik tarım işçisi sıkıntısı yaşandığını da söylüyor.
Bir de depoya giren limonların bir bölümünün çürüdüğünü ekliyor.
Fiyatların depolarda az limon olmasından dolayı yükseldiğini belirtiyor.
Yetkililer ne diyor?
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 7 Temmuz’da Sabah gazetesinde yayımlanan demecinde limondaki fiyat artışıyla ilgili şunları söyledi:
“Öncelikle bu sene o kadar bol bir üretim oldu ki 2022’de 4.3 milyon ton narenciye üretimimiz 7.2 milyon tona çıktı. Biz de çiftçimizin elindeki fazla narenciyeyi askerlerimiz ve kredi yurtlar kurumundaki öğrencilerimiz için bol bol aldık.”
“Ürün o kadar çok ki çiftçi toplayacak adam bulamıyor. Ciddi bir elemansızlık problemi var. Bu açık yabancı işçilerle de kapatılamıyor. Örneğin bugün 25 bin Afgan çoban gitse tarım, hayvancılık kalmaz.”
“Limon 1-3 TL arasında satılıyor diye ağaçta çürüdü. Toplananlar da Nevşehir ve Mersin’deki depolara alındı. Normalde dört milyon ton alırlar, bu sene depolara bir milyon ton limon gelmiş.”
Ticaret Bakanlığı ekipleri yaz aylarında limon fiyatlarının yükselişine karşı Mersin ve Nevşehir’deki bazı depolarda denetim yaptı.
Yetkililer, Mersin’de hal kayıt sistemine bildirilmeyen 380 ton limon tespit ettiklerini söyledi.
Bakan Bolat, 7 Temmuz’daki demecinde “Hasada az zaman kaldığı için depocularda az limon var. Onlar da ucuza aldıkları ürünü zamlı satıyor. Denetimlerimiz bunları ürküttü. Baskınlarda hal kayıt sisteminde olmayan tonlarca limon ele geçirildi” dedi.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı da aynı dönemdeki açıklamasında, “Son dönemdeki fiyat artışının içeride limon olmamasıyla ilgili hiçbir yönü yok. Burada fahiş fiyat konusu var. Onda da ticaret bakanlığımız her zaman olduğu gibi çok ciddi bir şekilde üzerine gidiyor” diye konuştu.
Fiyatlar ne zaman düşecek?
Ticaret Bakanı Bolat da Sabah gazetesindeki demecinde, yeni hasadın Ağustos ayının başında olduğunu, limon fiyatının bu dönemde normale döneceğini ifade etmişti.
Turunçgil Kesim ve İhraç Tarihleri Belirleme Komisyonu, 12 Ağustos’ta toplanarak mayer limon kesim ve ihraç tarihlerini belirleyecek.
Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Doğan, Mayer cinsi limon hasadının normalde 20 Ağustos gibi başladığını söylüyor.
Ama bu sene fiyatların yüksekliğine karşı iç piyasayı regüle etmek, tüketicileri limonsuz bırakmamak için üreticilerin erken hasada başladığını anlatıyor.
Zira şu anda piyasada tüketilen, geçen dönemden kalma depodaki limonun artık azaldığını söylüyor.
Doğan, bu sene havaların çok sıcak gitmesinin de birçok ürün için hasatın daha erken yapılmasını mümkün kıldığını belirtiyor.
Limonun kesim ve ihraç tarihleri 12 Ağustos’ta belirlenecek olsa da yetkililerin, piyasadaki durumdan dolayı erken hasada engel olmadığı anlaşılıyor.
Doğan erken hasatla birlikte raflardaki limon fiyatlarının düşmesini beklediklerini söylüyor.
Bununla birlikte rekoltenin bu sene geçen seneye göre daha düşük olacağını tahmin ettiklerini, bu yüzden bu durumun fiyatların düşüş oranını etkileyebileceğini ekliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tahminlerine göre 2024 yılında limon üretiminin 1,9 milyon ton olması bekleniyor.